Zijn er nog mensen die fatsoenlijk kunnen schrijven? En waar doen ze dat dan mee? Kenners benadrukken dat schrijven met een vulpen het handschrift verbetert....
Het nieuwe werkpanel bestaat uit Antal van Spronsen, medewerker van P.W. Akkerman, speciaalzaak in pennen te Amsterdam, Lotje Koeleman, pennengek, Nanny Doornbos, bedrijfspsychotherapeut bij PCM en Else Kooijman, 'schrijfdocent' aan twee Pedagogisch Schrijfcentrum Hogescholen, Ipabo's.
Van Spronsen: 'De aandacht voor de aanschaf van nieuwe pc's neemt enorm toe; er worden duizenden gulden aan gespendeerd en binnen een paar jaar is zo'n ding weer verouderd. Aan een vulpen wordt vaak niet meer dan dertig gulden uitgeven. Waarom niet wat meer geld uittrekken? Want een goede pen verrijkt het handschrift. 'Iemand die een slechte pen gebruikt, zal dat later merken. Die verknoeit zijn handschrift. Bovendien is er kans op kramp omdat de stand van de vingers niet goed is. Als er geen groede grip is, moet je harder met de pen drukken. Dat zal na verloop van tijd tot problemen leiden, vooral als je veel moet schrijven.'
Doornbos: 'Hoe krampachtiger je de pen moet vasthouden, des te meer ga je knijpen. Daar krijg je gegarandeerd last mee.'
Kooijman: 'Neem de proef op de som. Schrijf een woord op met balpen, potlood en vulpen op doorslagpapier. De doorslag van de balpen is het duidelijkst, die van de vulpen het zwakst. Dat houdt in dat je met de balpen het meest op papier drukt, met een vulpen het minst. Met een vulpen heb je minder moeite met sturen, de schrijfspanning van een balpen is groter, je schaatst weg.'
Van Spronsen: ' De prijs van een vulpen kan variëren van twintig tot pakweg twintigduizend gulden. Er zijn vulpennen voor verzamelaars, die worden gefrabriceerd in een gelimiteerd aantal. Hooguit tienduizend stuks wereldwijd. We kennen zelfs een pen die komt op 235 duizend gulden. Maar die is natuurlijk niet meer bedoeld om mee te schrijven.'
Koeleman: 'Gewoon om weer neer te leggen, of mee te pronken.'
Van Spronsen: 'De meest gangbare pennen kosten tussen de twintig en de duizend gulden. Wat normaal is, valt absoluut niet te zeggen. Toeristen kopen vaak hele dure pennen, maar Jantje, die zijn eerste pen krijgt van zijn grootmoeder, is natuurlijk weer een heel ander geval.' 'Wist u overigens dat blauw als kleur voor de inkt altijd de voorkeur heeft? De ervaring leert dat de vulpen minder makkelijk opstart met zwart: het duurt langer voordat de pen gaat schrijven. Er zijn uiteraard andere kleuren, groen, paars, bruin. Je kunt een huiskleur ontwikkelen als je dat wilt. Maar iemand die onmiddellijk wil schrijven, doet er goed aan blauwe inkt te nemen.'
Kooijman: 'Klopt, zwarte inkt heeft minder pigment, droogt sneller uit.'
Van Spronsen: 'Wat de penpunt betreft: iedereen heeft zijn eigen voorkeur, van extra fijn tot extreem dik. Dat is totaal afhankelijk van de persoon. Je kunt het uittesten. Schrijf je zo dat de e's dichtlopen, dan kun je het best kiezen voor een dunne punt. Zo blijft er tenminste nog iets leesbaar. Er zijn gelukkig weer scholen waar met een pen wordt geschreven. Kijk, hier een speciaal kinderpennetje. Heel leuk om te zien, maar ook uitermate nuttig. Zo kan een behoorlijk handschrift worden ontwikkeld.'
Doornbos: 'Leuk, een heel licht aardig pennetje, een houten houder. Echt iets voor kinderhandjes. Van het grootste belang is dat een pen een goede grip heeft, dat stimuleert het handschrift.'
Kooijman: 'Een vulpen schrijft fundamenteel beter. Vooral in het voortgezet onderwijs moet schrijven meer aandacht krijgen. Studenten moeten sneller aantekeningen maken, dat gaat ten koste van het handschrift. Verplicht schrijfonderwijs is brood- en broodnodig.'
Van Spronsen: 'Bewezen is dat je een beter handschrift ontwikkelt met een goede pen. Dan gaat het dus om het materiaal, de dikte, de zwaarte en uiteraad het penpuntje.'
Koeleman: 'Het evenwicht van de pen is vaak ook doorslaggevend.'
Doornbos: 'Is de pen te zwaar dan duikelt-ie naar achterin de hand. Dat brengt me op de vraag of er misschien maten in pennen zijn. Small, medium en large?'
Van Spronsen: 'Zeker, ik laat vijf pennen van Mont Blanc zien, in vijf maten. Een extra kleine voor dames, een iets grotere, dan een dames- en herenmodel, de klassieke herenpen en tenslotte de allergrootste om bijvoorbeeld contracten te tekenen.'
Kooijman: 'Dat zou handig zijn in een handschriftklas voor volwassenen. Ook bij volwassenen is verbetering van het handschrift, voor zover dat verschijnsel nog voorkomt, van het grootste belang. Je kunt vier beeldschermen en toetsenborden voor je op bureau hebben, een losse aantekening maak je met een pen. 'Handschrijven zal zeker ook niet verdwijnen, integendeel. Sneller dan je denkt is het mogelijk aantekeningen rechtstreeks in de computer in te voeren. Iemand die niet netjes kan schrijven, valt dan buiten de boot. Onleesbaar voor de computer.'
Dit artikel is geschreven door Peter van den Berg en verscheen in 1999 in de Volkskrant.
